Cyfrowa gotówka, czyli CBDC, działa już w pierwszych krajach! (2024)

Cyfrowa gotówka banku centralnego (CBDC) towwiększości krajów narazie tylkopomysł wfazie projektowania. Alewprzyszłości CBDC mazastąpić papierowe banknoty ibrzęczące monety wnaszych portfelach. CBDC mazapobiec wypieraniu klasycznego pieniądza przezkryptowaluty orazułatwić obrót pieniędzmi przezosoby nieubankowione. Mało kto otym wie, ale sąjuż kraje, wktórychCBDC funkcjonuje ijest mocno promowane orazdotowane. Czyzyskuje napopularności? Wygląda nato, żemając dowyboru „cyfrową gotówkę” albotęzwykłą, ludzie wybierają… Nowłaśnie, co?

CBDC topieniądz zamknięty wwirtualnym portfelu wsmartfonie, któryzamiast znaków wodnych dopotwierdzania autentyczności wykorzystuje kryptografię. Można goprzekazywać ztelefonu natelefon – takjak gotówkę przekazujemy zręki doręki. Niepotrzeba też pośrednika wpostaci banku, bopieniądze sątransferowane bezpośrednio przezużytkowników – zportfela doportfela, tyle żewirtualnego. Największe banki centralne prowadzą badania, testy lub eksperymenty.

Cyfrowa gotówka odpowiedzią naprywatne kryptopieniądze?

Odpieniądza elektronicznego wbanku różni się tym, żedotransferu złotówek zkonta nakonto potrzebny jest rachunek bankowy. Żeby zapłacić pieniądzem elektronicznym, potrzebna jest karta wydana przezbank. Żeby pieniądze dotarły docelu, banki muszą jeprzeksięgować. Żeby ten pieniądz zamienić nagotówkę, bank musi natopozwolić, czyli postawić bankomat albopozwolić nawypłatę pieniędzy zkonta. Możliwe sąbezpośrednie transfery wczasie rzeczywistym, aletylkowramach jednego banku lub systemu płatności (np.BLIK, PayPal).

CBDC tego wszystkiego niepotrzebuje. Przekazujemy gozesmartfonu nasmartfon, bezżadnych pośredników. Przelanie dolarów zPolski naKostarykę niezajmowałoby kilku dni iniekosztowało ogromnych prowizji dla banków pośredniczących. Tomabyć pieniądz emitowany przezpaństwo (wodróżnienia odkryptowalut, które sąpieniądzem prywatnym). Prace nadCBDC prowadzone sąprzezwiele banków centralnych, alenarazie żaden wielki obszar walutowy ztego pieniądza niekorzysta.

Pomysł naCBDC wynika ztego, żeimmniej gotówki wobrocie, tym bardziej państwo traci kontrolę nadswoim pieniądzem. Kontrolę tęcoraz bardziej przejmują instytucje finansowe czywręcz – parafinansowe. Takjuż dzieje się wniektórych krajach, np.wSzwecji, oczym pisałem tu,

Banki centralne chcą też powstrzymać popularyzację kryptowalut, pieniądza niekontrolowanego iczęsto wykorzystywanego donielegalnych przepływów. Oczym przekonaliśmy się niedawno, kiedy największa giełda kryptowalutowa świata, Binance, musiała przyznać się doakceptowania nielegalnych przelewów. Np.tych powiązanych zHamasem, oczym pisałem tu.

Prywatne firmy kryptowalutowe emitują też stablecoiny, czyli cyfrowe „monety”, które mają mieć pokrycie 1:1 w„tradycyjnym” pieniądzu. Aletaobietnica „pokrycia” jest warta tylkotyle, ile wiarygodność emitentów stablecoinów. Kilka znich okazało się już zwykłym oszustwem, aposiadacze stablecoinów „dolarowych” zostali zniczym.

Paradoksalnie więcpojawienie się cyfrowego pieniądza banków centralnych – CBDC – jest odpowiedzią na… cyfryzujący się wbłyskawicznym tempie świat. Zaangażowane wprojekty sąnajwiększe banki centralne świata – m.in.Fed, EBC, Bank Anglii, Bank Szwajcarii, Bank Japonii. Alenajwiększym gospodarkom najtrudniej wdrażać takrewolucyjny projekt, więcimplementacja, czyli faktyczne wprowadzenie CBDC do„obrotu”, tonarazie domena mniejszych krajów, które sąwtym przypadku polem eksperymentu nażywym organizmie.

Britcoin już niedługo?

Mocno zaawansowane prace nadcyfrowym funtem, czyli brytyjską walutą CBDC, trwają wBanku Anglii (BoE), któryprowadził w2023r. konsultacje społeczne. Konsultacje zakończyły się przedwakacjami iodtejpory Bank Anglii opracowuje plany dalszego działania. BoE używa czasem nazwy Britcoin, alezapewnia, żetoniebędzie kolejny stablecoin (czyli pieniądz cyfrowy będący odwzorowaniem tego „tradycyjnego”), tylkoprawdziwa waluta, gwarantowana przezrząd ibank centralny.

Opublikowane przezBoE podkoniec czerwca tego roku wyniki konsultacji pokazują, żebrytyjscy konsumenci mają pełne zaufanie doswoich depozytów bankowych (pieniądza emitowanego przezbankowy sektor prywatny), bowiedzą, żewkażdej chwili mogą jewycofać wpostaci banknotów imonet (czyli pieniędzy emitowanych bezpośrednio przezpaństwo).

Jednak wartość fizycznej gotówki wobrocie maleje. Niemożna płacić gotówką np.winternecie, acoraz większa liczba sklepów ipunktów usługowych kładzie nacisk napłatności cyfrowe. Jakie jest ryzyko? Bank Anglii tłumaczy:

„Depozyty bankowe, pozbawione możliwości wymienialności naużyteczny pieniądz emitowany publicznie, mogą utracić przewagę konkurencyjną nadinnymi wprowadzanymi wostatnich latach innowacjami narynku płatności takimi jak monety typu stablecoin czynawet zagraniczne waluty cyfrowe.”

Wswoich materiałach konsultacyjnych Bank Anglii nieco asekuracyjnie zapewnia, żedecyzja owprowadzeniu Britcoina niezostała jeszcze podjęta. Prace potrwają conajmniej 2-3 lata iwtym czasie pomysł przejdzie dofazy projektowania, wktórejBoE będzie testować głownie parametry technologiczne. Najwcześniejszym terminem emisji cyfrowego funta będzie druga połowa obecnej dekady.

Już teraz jednak naspecjalnej stronie internetowej Bank Anglii przedstawia parametry swojego projektu CBDC. Funt cyfrowy byłby nowym rodzajem pieniądza emitowanym przezBank Anglii, zktóregokażdy mógłby korzystać podczas codziennych wydatków. Wszyscy będą mogli goużywać wsklepie lub online dodokonywania płatności.

Jego wartość byłaby stabilna. 10 funtów cyfrowych zawsze miałoby tęsamą wartość cobanknot 10-funtowy. GdybyBoE wprowadził swoją walutę CBDC, niezastąpiłaby ona gotówki. BoE wyraźnie tozaznacza, żebyuciąć wszelkie spekulacje otym, żeCBDC mogłoby „zastąpić” gotówkę czywyprzeć jąw100% zobiegu pieniężnego wWielkiej Brytanii:

„Wiemy, żedla wielu osób ważna jest możliwość korzystania zgotówki. Dlatego będziemy jąemitować takdługo, jak ludzie będą chcieli zniej korzystać. Gotówka jest bardzo ważna, ponieważ umożliwia ludziom wymianę jednego rodzaju pieniędzy nainny. Możesz wypłacić pieniądze, które masz nakoncie bankowym wpostaci banknotów, zbankomatu. Nazywa się to„jednolitością” pieniędzy. Posiadanie cyfrowego funta mogłoby pomóc nam zachować tęjednolitość wprzyszłości, kiedy większość płatności będzie miała charakter cyfrowy.”

Britcoin mógłby też pomóc prywatnym firmom wewprowadzaniu innowacj iusprawnianiu płatności orazdawałby konsumentom większy wybór.

Tam CBDC już działa. Arząd nawet jedotuje. Czycyfrowe pieniądze zyskały popularność?

Sąkraje, które wprowadziły już CBDC, jednak sątokraje niewielkie, zmałymi gospodarkami: Bahamy, Jamajka iNigeria. Natomiast ponad 100 krajów jest naetapie badań. Najbardziej zaawansowane zdużych krajów iobszarów walutowych są: Brazylia, Chiny, strefa euro, Indie iWielka Brytania.

Jednym zpionierów wprowadzenia CBDC do„obiegu” jest Jamajka. Jam-Dex został wprowadzony wlipcu 2022r. Wcześniej odbyła się szeroka kampania rządu ibanku centralnego, aby Jamajczyków zachęcić dokorzystania zJam-Dexu. Minister finansów Jamajki Nigel Clarke ogłosił wmarcu 2022r., żepierwszych 100 000 Jamajczyków, którzyzałożą portfele po1 kwietnia, otrzyma odrządu płatność motywacyjną wwysokości 2500 JD, czyli ok. 16,40 dolarów. Potrzech miesiącach okazało się, żelimit ten został wypełniony.

Rząd Jamajki traktuje pieniądz cyfrowy m.in.jako wygodny środek dodokonywaniawielu płatności wramach swoich programów społecznych. „CBDC zapewnia wygodę, boJamajczycy niebędą musieli fizycznie iść poczek, następnie gorealizować, apotem wykorzystać wsklepach” – twierdzi rząd. Sukcesywnie zwiększane sąteż limity wportfelach cyfrowych, które wynoszą równowartość kilkuset dolarów. Jednak tylkokilka procent płatności wkraju jest realizowanych zudziałem CBDC.

Bank of Jamaica (BoJ) informował, żeJam-Dex był używany np.dopłatności dokonywanych wramach rządowego programu aktywizacji zawodowej, wramach tworzenia dodatkowego zatrudnienia wokresie bożonarodzeniowym. Wtym przypadku chodziło ozapewnieniewygodnych ibezpiecznych cyfrowych, ajednocześnie państwowych środków płatniczych tym obywatelom, którzyniebyli wcześniej dobrze reprezentowani wekosystemie finansowym.

Ponad 100 pracowników zarejestrowało się wówczas wspecjalnej aplikacji Lynk. Tosamo zrobiło ok. 70 sprzedawców działających natargach iwsklepach spożywczych, restauracjach ibarach. Umożliwiło touczestnikom dokonywanie płatności iich akceptację wCBDC. Eksperyment trwał od19 do23 grudnia 2022r. Dostawcą portfeli cyfrowych Lynk był Narodowy Bank Handlowy (NCB).

Trzy firmy zarządzające pracami publicznymi ibiorące udział wprogramie miały możliwość płacenia pracownikom wJam-Dex lub wfizycznej gotówce poprzez wypłatę środków wbankomatach. Wszyscy pracownicy wybrali Jam-Dex, mimo żeniebyło żadnej dodatkowej zachęty finansowej, żebywybierać CBDC zamiast fizycznej gotówki.

Wpaździerniku 2020r. Bahamy natomiast uruchomiły „piaskowego dolara”, stając się pierwszym krajem naświecie, któryuruchomił CDBC, aBank Centralny Wschodnich Karaibów uruchomił DCash jako pierwszą CBDC wramach Unii Walutowej Wschodnich Karaibów – ECCU w2021r.

Digital euro czydigital dolar? Cobędzie pierwsze?

CzywEuropie będziemy płacili cyfrowymi pieniędzmi? Bank centralny strefy euro EBC wlistopadzie ogłosił, żewreszcie rozpoczyna etap przygotowawczy. Tomabyć „położenie podwalin podpotencjalną emisję cyfrowego euro”. Ten etap maobjąć opracowanie zbioru przepisów dotyczących cyfrowego euro iwybór dostawców, którzymogliby opracować platformę iinfrastrukturę cyfrową dla cyfrowej waluty. Dalsze prace będą opierać się naraporcie opublikowanym wpaździerniku 2023 r.

Cyfrowe euro może być bardziej skomplikowane dowprowadzenia niż waluta jednego kraju, bopoza ogólnymi sprawami prawnymi związanymi zEurosystemem, EBC będzie musiał wziąć poduwagę potrzeby użytkowników zwielu państw iregionów, które niesąnatym samym etapie rozwoju gospodarczego izaawansowania cyfrowego. Informacje oprojekcie ietapach prac zebrane sąnastronie EBC.

Europejscy urzędnicy, podobnie jak brytyjscy, zapewniają, żewciąż podstawą płatności wstrefie euro mabyć możliwość płacenia banknotami imonetami, acyfrowe euro mabyć tylkoprzedłużeniem iuzupełnieniem gotówki. Komisja Europejska powołuje się naankiety, według których60% konsumentów wtrefie euro chciałoby nadal mieć możliwość korzystania zgotówki. Ostoją gotówki sąnp.społeczeństwa niemieckojęzyczne, alerównież np.Francja, cowykazały ostatnie badania Banku Francji.

Cyfrowym dolarem interesuje się oczywiście największe mocarstwo walutowe świata – USA. Prezydent Joe Biden wmarcu 2022r. zlecił swojej administracji przygotowanie specjalnego raportu nt.zagrożeń ikorzyści, aoddział banku centralnego wNowym Jorku kilka miesięcy późniejuruchomił 12-tygodniowy program wykorzystujący symulowane dane wcelu przetestowania cyfrowego pieniądza.

Cojest postronie korzyści? Głównie to, żewszelkie płatności iusługi bankowe byłyby tańsze, łatwiejsze, szybsze idostępniejsze dla wszystkich Amerykanów.Konta Fed wdolarach cyfrowych mogłyby być takskonstruowane, aby niezawierały żadnych opłat czyjakiegoś minimalnego salda, coumożliwiłoby dostęp docyfrowych finansów nawet tym, którzyzjakichś powodów, np.niewielkich dochodów, niemają konta bankowego. Takich gospodarstw domowych jest wUSA ok. 4,5%.

Transakcje wdolarze cyfrowym byłyby korzystne też dla firm. Obecnie otrzymują one wszystkie płatności zopóźnieniem spowodowanym przelewami międzybankowymi, czasem zajmuje tonawet kilka dni. Cyfrowy dolar przeniósłby wszystkie transakcje cyfrowe dojednej księgi, apłatności zkonta federalnego byłyby natychmiast rozliczane.

Dolar cyfrowy byłby akceptowany wszędzie, byłby poprostu innym rodzajem dolara wgotówce. Niebyłoby więcpotrzeby ustalania, czydana firma lub osoba akceptuje określoną kartę kredytową lub korzysta zokreślonej aplikacji płatniczej. Rządowi łatwiej byłoby pobierać izwracać podatki, atakże przekazywać wszelkie świadczenia narzecz podatników.

WCBDC łatwiejsza byłaby kontrola podaży pieniądza. Można byteż łatwiej śledzić obieg pieniądza, czyli – teoretycznie – ograniczać oszustwa inadużycia. Jednak teułatwienia dla administracji ibanku centralnego mają również swoją ciemną stronę.

Tąstroną jest potencjalne ryzyko związane zochroną prywatności. Mogłoby nastąpić przekazanie zbyt dużej wiedzy iwładzy oużywaniu przezobywateli pieniędzy instytucjom centralnym. Wprzypadku dolara cyfrowego najprawdopodobniej istniałby jeden ujednolicony system śledzenia płatności idepozytów prowadzony przezFed lub inną jednostkę rządową, więcwiedza administracji finansowej oAmerykanach byłaby ogromna.

Cyfrowy juan wywraca stolik? Nietakszybko…

Aleutyskiwania nazagrożenie prywatności poewentualnym wprowadzeniu CBDC wUSA towsumie nic. Ostatecznie Stany Zjednoczone tokraj demokratyczny, wktórymmożna domagać się kontroli nadwykorzystaniem danych osobowych ifinansowych, aobywatele mogą oczekiwać odpolityków restrykcyjnych regulacji wtym zakresie.

Cojednak wprzypadku kraju, wktórymwładza robi właściwie wszystko, cochce? Prace nadCBDC prowadzi Rosja, alenajbardziej zaawansowane spośród wielkich iniedemokratycznych krajów sąChiny, które od2014r. rozwijają cyfrowego juana, zwanego również e-yuanem, e-CNY lub cyfrowym renminbi (cyfrowym RMB).

Supernowoczesna, ajednocześnie scentralizowana, technologia cyfrowego pieniądza może dać krajowi takiemu jak Chiny praktycznie nieograniczone możliwości kontroli nadspołeczeństwem wbardzo wrażliwej sferze życia, czyli wewszelkich płatnościach zatowary iusługi. Tomoże być również narzędzie pozwalające Chinom naucieczkę doprzodu zwłasną walutą jako jedną znajważniejszych walut świata, awefekcie – możliwość wywierania wpływu nainne kraje.

Samo to, żecyfrowy juan stałby się głównym środkiem płatniczym dla 1,4 miliarda ludności izapewniałby Chinom pozycję globalnego lidera technologicznego, już mocno działa nawyobraźnię. CBDC zostałoby wprzęgnięte wwyścig mocarstw, rywalizację między Pekinem aWaszyngtonem. Stany Zjednoczone mają takogromne wpływy częściowo dlatego, żedolar amerykański jest dominującą walutą whandlu, rezerwach walutowych itransakcjach transgranicznych.

Chiński juan cyfrowy mógłby np.osłabić zdolność USA iwogóle Zachodu doegzekwowania sankcji imonitorowania podejrzanych przepływów finansowych, coobecnie wobliczu m.in.agresji Rosji naUkrainę byłoby bardzo niebezpieczne.

Aleczyzwykli Chińczycy mają się czego bać? Ludowy Bank Chin zapewnia, żemożliwy jest monitoring tylkowielkich przepływów finansowych, amałe kwoty pozostaną zupełnie anonimowe. Jednak odpowiedni artykuł chińskiej ustawy ocyberbezpieczeństwie pozwala już teraz rządowi napozyskiwanie danych oddowolnego chińskiego podmiotu wimię „bezpieczeństwa narodowego”, więcwrzeczywistości tadeklarowana anonimowość jest raczej… niejednoznaczna.

Chiny były pierwszą dużą gospodarką, któraprzetestowała CBDC, rozpoczynając pilotaż wkwietniu 2020r.Programem objęte zostały początkowo cztery miasta: Shenzhen, Suzhou, Xiongan iChengdu. Jesienią 2022r. LBCh ogłosił, żeprogram zostanie rozszerzony dopiętnastu prowincji idwudziestu trzech miast. Dodanie Chongqing iGuangzhou, dwóch megamiast, oznacza, żepięć największych miast Chin oferuje obecnie cyfrowy pieniądz jako opcję płatności dla łącznej populacji 98 milionów ludzi. Łącznie założyło wtedy cyfrowy portfel 261 mln ludzi.

Jednak samo założenie portfela nieoznacza, żektoś zniego korzysta. Tym bardziej żewiele osób prawdopodobnie chciało wygrać pieniądze naloterii promującej chińskie CBDC. Rząd stara się dalej zachęcać ludzi, awtym celu współpracuje np.zplatformami zakupów online, azkolei samorządy włączają cyfrowego juana dopłacenia podatków. Cyfrowym juanem można płacić też zaprzejazdy metrem czyautobusami wniektórych miastach.

Celem tych różnych działań jest uczynienie zcyfrowego juana najpopularniejszej metody płatności wChinach iwłączenie godocodziennego życia mieszkańców, którzyjuż teraz sąwielkimi entuzjastami płatności elektronicznych.Jednak rok temu LBCh przyznał, żekorzystanie zcyfrowego juana niejest specjalnie duże, prawdopodobnie właśnie ztego powodu, żeChińczycy oddawna masowo korzystają zestandardowych płatności smartfonem. Pocowięccoś zmieniać?

Jeśli cyfrowy juan miałby konkurować zobecnym systemem płatności zdominowanym przezwielkie firmy technologiczne Alibaba iTencent, topotrzech latach programów pilotażowych postęp narazie jest powolny, askala transakcji wielokrotnie mniejsza niż wsystemie komercyjnym.

Chiny sąjednak również zaangażowane wprojekt cyfrowej waluty obejmujący wiele banków centralnych, tzw. mBridge lub mCBDC. Wprogramie poza Chinami iHongkongiem obecne sąTajlandia, Zjednoczone Emiraty Arabskie iBank Rozrachunków Międzynarodowych. Program pilotażowy mBridge rozpoczął się wewrześniu 2022r., asystemmoże stanowić potencjalne obejście systemu transgranicznych płatności SWIFT isankcji.

Amoże cyfrowy pieniądz ogólnoświatowy podokiem MFW?

Międzynarodowy Fundusz Walutowy uruchomił niedawno internetowy podręcznik CBDC, którymabyć platformą dzielenia się wiedzą zbankami centralnymi irządami nacałym świecie. Można się zniego dowiedzieć, jakie sąryzyka, ajakie korzyści zwprowadzenia CBDC, jakie wpływ miałby cyfrowy pieniądz naprowadzenie polityki pieniężnej czybudżetowej, ajak można byułatwić transakcje zzagranicą. Czytodroga dozintegrowania cyfrowych walut podokiem MFW?

Doprac nadCBDCzachęcaław listopadzie nakonferencji Fintech wSingapurze szefowa MFW Kristalina Georgieva. Jej zdaniem, banki centralne ikraje powinny wciąż przygotowywać się dowdrożenia CBDC ipowiązanych zcyfrowym pieniądzem platform płatniczych, które należy odpoczątku projektować tak, aby ułatwiały płatności transgraniczne. Zwróciła się nawet zapelem doprzedstawicieli fintechów:

„Czywy, liderzy iprogramiści fintech, pomożecie wtym, żebyhandel akceptował CBDC? Czyułatwicie integrację CBDC zusługami finansowymi iaplikacjami doprzesyłania wiadomości, aby ludzie mogli płacić sobie nawzajem zdowolnego środowiska?”

Codalej? Wykorzystanie najnowszych zdobyczy technologicznych. Np.dzięki sztucznej inteligencji można zaoferować usługi finansowe ludziom, którzymieli dotąd ztym zróżnych powodów problemy. Atuty tozapewnienieszybkiej idokładnej oceny zdolności kredytowej, spersonalizowane wsparcie dla osób omałej świadomości finansowej.MFW chce zdecydowanie chronić prywatność ibezpieczeństwo danych. Atakże rozwijać rynki finansowe:

„Kolejną ważną potencjalną transformacją (…) jest tokenizacja aktywów finansowych takich jak obligacje emitowane nablockchainach. Otwiera tokolejne drzwi doCBDC, potencjalnie wformie hurtowej, wcelu zapłaty zateaktywa.”

Polski bank centralny obserwuje prace innych ośrodków nadpieniądzem cyfrowym, jednak sam ich nieprowadzi iniepodaje żadnych orientacyjnych dat. Zresztą, zgodnie ztraktatem akcesyjnym Polski doUE, jesteśmy nadrodze dowspólnej waluty. Mimo żenarazie prezes NBP Adam Glapiński jest przeciwny wprowadzeniu euro wPolsce, towperspektywie ok. dekady może tonastąpić. Wtedy zapewne spotkamy wEBC już cyfrowe euro.

Czytaj też: Nadchodzi czas cyfrowych pieniędzy: stablecoin iCBDC. Doczego się przydadzą?

Czytaj też: Dolar pokazuje moc, Chiny marzą oglobalnej walucie, euro wtle. Najsilniejsze waluty

Źródło zdjęcia: Rodion Kutsaiev/ Unsplash